زیر و بم رخدادهای بورسی در دولت سیزدهم و چهاردهم

بازار سهام در دولت چهاردهم با صعود چشمگیری همراه بود؛ به نحوی که شاخص کل بورس به کانال 2میلیون و 800 هزار واحد رسید، اما در این بین ریسک‌های موجود در بازار سرمایه عامل افت ناچیز شاخص شده‌اند؛ از طرفی هم شورای عالی بسته‌های حمایتی متعددی را درنظر دارد و البته برای دولت چهاردهم بازگرداندن اعتماد، ایجاد شفافیت و ثبات در بازار سهام بسیار اهمیت دارد؛ این در حالی است که دولت سیزدهم اعتقادی به بازار سرمایه نداشت و این بازار را دچار رکود عمیق کرد؛ نمونه آن 17 اردیبهشت ماه 1402 بود که بیش از 2درصد از شاخص کل بورس ریزش کرد، از طرفی دیگر با افزایش گواهی سپرده به 30درصد به بورس فشار بسیاری وارد شد که این اقدام با شکست مواجه شده است و در نهایت با اعلام رسمی رسانه بانک مرکزی در دولت چهاردهم نرخ سپرده کاهش یافت. همچنین شورای عالی بورس هم پیشنهاد 25درصدی شدن نرخ سود را مطرح کرده که هنوز به مرحله اجرا نرسیده است؛ در نهایت همه بازدهی‌ها از بهبود بازار و رشد آن حکایت دارند. اهمیت این موضوع، روزنامه اعتماد را برآن داشت تا درخصوص ایجاد اعتماد، شفافیت و بازدهی‌های شاخص‌های بورسی گزارشی تهیه کند که درنهایت می‌خوانید.

موج بی‌اعتمادی بورس در دولت سیزدهم

نرگس توانایی، کارشناس ارشد بازار سرمایه در گفت‌وگو با «اعتماد» گفت: اعتماد در بازار سرمایه یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر روند معاملات و سرمایه‌گذاری است. وی در ادامه افزود: در دوره ریاست مجید عشقی بر سازمان بورس و اوراق بهادار، بازار سرمایه با چالش‌های متعددی روبه‌رو شد که بر سطح اعتماد سرمایه‌گذاران تاثیر گذاشت؛ یکی از مسائل جنجالی در این دوره، افشای دریافت وام ۱۰.۵ میلیارد تومانی با نرخ ۴درصد توسط اعضای هیات‌مدیره سازمان بورس بود و این موضوع باعث ایجاد موجی از نارضایتی میان فعالان بازار شد؛ در نهایت، منجر به استعفای عشقی در شهریور ماه ۱۴۰۳ شد. این فعال بازار سرمایه تصریح کرد: پس از استعفای عشقی، بازار سرمایه واکنش منفی نشان داد و بسیاری از نمادهای بزرگ با افت قیمت مواجه شدند. همچنین این موضوع نشان‌دهنده حساسیت بالای سرمایه‌گذاران به تغییرات مدیریتی و همچنین سطح پایین اعتماد در آن مقطع بود؛ با این حال، فرابورس رشد مختصری را تجربه کرد که برخی تحلیلگران آن را به امیدواری نسبت به اصلاح سیاست‌های سازمان بورس نسبت دادند. به گفته توانایی عوامل تاثیرگذار بر کاهش اعتماد در دوران عشقی می‌تواند تصمیمات غیرشفاف و ناکارآمدی در مدیریت بحران‌ها، عدم حمایت کافی از بازار در شرایط نزولی، افشای وام‌های کم‌بهره برای مدیران بورس، عدم ارایه برنامه‌های مشخص برای بهبود نقدشوندگی و رشد بازار باشند.

این تحلیلگر بازار سرمایه اظهار داشت: پس از تغییر مدیریت سازمان بورس، دولت و نهادهای اقتصادی تلاش کرده‌اند با اجرای سیاست‌های حمایتی، اعتماد سرمایه‌گذاران را بازگردانند. برخی از اقدامات انجام‌شده عبارتند از: تزریق نقدینگی به بازار از طریق صندوق تثبیت و صندوق توسعه ملی، افزایش شفافیت در تصمیم‌گیری‌های سازمان بورس، بررسی مجدد سیاست‌های حمایتی از سهامداران خرد. وی خاطرنشان کرد: با این حال، بازسازی اعتماد فرآیندی زمان‌بر است و هنوز بسیاری از سرمایه‌گذاران نسبت به آینده بازار تردید دارند. این کارشناس بازار سرمایه درنهایت گفت: شاخص‌های بازار و رفتار سرمایه‌گذاران در ماه‌های آینده مشخص خواهد کرد که آیا این تلاش‌ها موثر بوده‌اند یا خیر.

صعود بازار سهام با حمایت‌های دولت چهاردهم

از سال 1400 تا 1403 بازار سرمایه در بدترین شرایط به سر برد و در نهایت با تغییر دولت، بورس جان دوباره گرفت؛ به عبارتی دولت سیزدهم هیچ نوع اعتقادی به بازار سهام نداشت و به همین دلیل این بازار به مدت 4 سال در رکود مطلق به سر می‌برد و نسبت به بازارهای موازی عقب ماند. حال تصمیم گرفته شده درخصوص روند بازار سرمایه با بهناز اکبرپور، تحلیلگر و کارشناس بازار سرمایه گفت‌وگوی مختصری داشته باشیم که در ادامه می‌خوانید.

شرایط بازار سرمایه در زمان مجید عشقی و حجت‌الله صیدی را تحلیل بفرمایید؟

مجید عشقی در ۲۱ مهر ماه ۱۴۰۰ با حکم شورای عالی بورس به عنوان رییس سازمان بورس و اوراق بهادار انتخاب گردید و بعد از 35 ماه در 17 شهریور 1403 از سمت خود استعفا داد و در 20 شهریور 1403، حجت‌الله صیدی به عنوان رییس جدید سازمان بورس و اوراق بهادار انتخاب شد. در دوره ریاست عشقی که 35 ماه به‌ طول انجامید، طلا، مسکن، خودرو، دلار و شاخص کل به‌ ترتیب بازدهی220، 180، 127، 121 و 48درصدی را به ثبت رساندند که مشخص است بازنده اصلی بازدهی، بازار سرمایه بوده است؛ در مقابل از 20 شهریور تاکنون بازدهی طلا گرمی، سکه امامی، دلار و شاخص کل به ‌ترتیب 33، 42، 41 و 32درصد بود که در پنج ماه اخیر بازدهی شاخص کل نزدیک به بازارهای موازی بوده است.

از لحاظ رشد و ارزش دلاری بازارسرمایه چه روندی را طی کرد؟

از لحاظ ارزش دلاری، در ابتدای دوره عشقی ارزش دلاری بازار با کاهش 49درصدی از 270 به 139 میلیارد دلار رسید و در مقابل ارزش دلاری بازار با کاهش 7 درصدی از 139 به 129 میلیارد دلار در دوره صیدی رسیده که در این زمینه هم وضعیت فعلی بهتر از دوره قبلی است.

از لحاظ معاملاتی هم این دوره را تشریح بفرمایید؟

از لحاظ معاملاتی، در شروع دوره عشقی تعداد کدهای فعال حقیقی و حقوقی حدود 436 هزار کد بورسی بود که در پایان با کاهش شدید 67درصدی تنها به 144 هزار کد فعال رسید، اما در مقابل تعداد کدهای فعال حقیقی و حقوقی بازار هم‌اکنون با رشد 102درصدی نسبت به شروع دوره ریاست صیدی به 270 هزار کد بورسی رسیده است. میانگین ارزش معاملات دوره عشقی 5، 383 میلیارد تومان بوده که در دوره کنونی با رشد 48درصدی به 7، 955 میلیارد تومان، میانگین سرانه خرید حقیقی از 23.5 میلیون تومان با رشد 87درصدی به

44 میلیون تومان رسیده است.

چه میزان نقدینگی در زمان عشقی از بازار سرمایه خارج شد؟

از لحاظ خروج نقدینگی، در دوره عشقی شاهد خروج مبلغ 132، 806 میلیارد تومان نقدینگی از بازار بودیم؛ اما در دوره صیدی تاکنون شاهد خروج مبلغ 3، 122 میلیارد تومان نقدینگی حقیقی هستیم که تمامی آمار گواه عملکرد بهتر مدیریت کنونی سازمان بورس است.

مهم‌ترین انتقاد به رییس سابق سازمان بورس چه بود؟

یکی از انتقادهای فعالان بازار به عشقی، انفعال او درخصوص اقدامات دولت درخصوص عوارض چهار برابری صادرات محصولات خام و افزایش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها بود و همین موضوع نیز منجر به افت شدید بازار از اردیبهشت سال 1402 شد. همچنین انتقاد بعدی اهمال سازمان بورس در کاهش دامنه نوسان پس از دو روز معاملاتی بعد از ترور اسماعیل هنیه در تهران بود و درنهایت ماجرای وام میلیاردی عشقی نیز انتقادات زیادی در پی داشت.

در دوره صیدی برای اولین‌بار شاهد توجه به ارزش دلاری بازار هستیم و ایشان بارها تاکید داشته‌اند که ارزش دلاری بازار باید به 400 میلیارد دلار برسد.

تعاملات نهاد ناظر با دولت در دولت سیزدهم و در اوایل دولت چهاردهم چگونه بود؟

تعاملات عشقی و تیم مدیریتی ایشان با دولت درخصوص نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، کاهش نرخ مالیات تولید، کاهش فواصل افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها و کاهش فاصله میان ارز نیما (توافقی) با بازار آزاد از اقدامات مثبت صیدی است.

بازار سرمایه در زمان رییس جدید سازمان بورس چگونه بوده‌و در چه شرایطی به‌سر می‌برد؟

درنهایت تمامی آمار و ارقام طی حدود پنج ‌ماه مدیریت صیدی به‌ نفع ایشان است و در صورتی ‌که وی بتواند درخصوص مطالبات سهامداران درخصوص بازگشایی نمادهای سرمایه‌گذاری استانی، پذیرش مجدد خودرو در بورس کالا، کاهش رفتارهای سلیقه‌ای بازگشایی نمادها، افزایش دامنه نوسان و اصلاح فرمول حجم مبنای نمادهای بازار، اقدامات عملی موثری انجام دهد، می‌تواند کارنامه مثبتی از خود به‌جای بگذارد.

 

افول و رکود بازار سرمایه در دولت سیزدهم

مسعود مهدیان، فعال بازار سرمایه

در رابطه ریاست عشقی یکی از مواردی که به واقع از منفی‌ترین عملکرد کارنامه ایشان هم بود بحث ضایع شدن حقوق سهامداران و عدم شفافیت در رابطه با استفاده از اطلاعات نهانی اردیبهشت 1402 بود که باعث ریزش تاریخی بورس تهران شد و تا پایان تصدی ایشان هیچ نتیجه قانع‌کننده‌ای به سهامداران اطلاع‌رسانی نشد و پس از آن شاهد افول و رکود بورس و از دست رفتن اعتماد سرمایه‌گذار بودیم.

از دیگر عملکرد ضعیف ریاست قبلی سازمان می‌توان به عدم دفاع از سرمایه‌گذاران بازار سرمایه در قبال تصمیمات خلق‌الساعه و مصوبات ضد بورسی دولت همچون بحث نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، انتشار گواهی سپرده خاص 30درصدی اشاره کرد.

موارد دیگری مانند ضعف در بازارگردانی و بازارسازی و سردرگمی در اتخاذ تصمیمات درست در شرایط بحرانی همچون سقوط بالگرد رییس‌جمهور یا ترور بعد از تحلیف رییس‌جمهور و شرایط ملتهب منطقه که می‌توانستند با بررسی شرایط و تصمیم صحیح که در حیطه اختیارات سازمان هم بود مانع از ضرر سنگین سهامداران شود و از ترس و هیجانات منفی و فرار سرمایه از بازار بکاهد و نقش اثرگذار و مثبتی داشته باشد؛ اگرچه در زمان تصدی ایشان در سازمان بورس شاهد رشد شاخص کل میانگین سالانه 10درصد و در مجموع 33درصد رشد بودیم و شاخص کل از 440/1 به 100/2 واحد رسید اما با توجه به مولفه‌های اقتصادی و نرخ تورم و ارزش دلاری بازار سرمایه قطعا با شکست مدیریتی و عدم نتیجه راضی‌کننده مواجه خواهیم شد.

بازار سرمایه آینه تمام نمای اقتصاد کشور و نبض این اقتصاد است و عملا باید منطبق با شرایط اقتصادی پیش رود، اما به واقع شاهد کاهش 150 میلیارد دلاری ارزش کل بازار سهام در دوران مدیریت عشقی بودیم که درنهایت منجر به خروج مستمر پول و رکود عمیق و به نوعی قهر سرمایه‌گذاران بودیم.

با تغییر دولت و همچنین تغییر تیم اقتصادی دولت با روی کار آمدن رییس سازمان جدید در پنج ماهه اول دوره تصدی ایشان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های ایشان تلاش برای برگشت اعتماد به بازار سرمایه است که بسیار نکته مثبتی به لحاظ رفتارشناسی بازار سرمایه است، اما از منظر آماری شاخص کل در پنج ماه گذشته رشد 43درصدی را تجربه کرد و میانگین معاملات رشد حدودا 5/3 برابری نسبت به یک سال گذشته داشته است و شاهد شکستن رکورد‌های متعدد در ارزش معاملات و همچنین ورود پول حقیقی و خروج پول از صندوق‌های با درآمد ثابت و تقویت سرانه خرید در بازار بودیم. از اقدامات دیگر می‌توان به کاهش ریسک و صیانت از حقوق سهامداران اشاره کرد که نمونه آن ادامه‌دار بودن دامنه نوسان سه درصدی است؛ در این بین باید به هماهنگی وزارت اقتصاد و سازمان بورس در رابطه با حمایت از بازار سرمایه و تلاش برای رسیدن به ثبات و در ادامه رشد بورس توجه کرد که متاسفانه در دوره قبلی شاهد عدم هماهنگی در تصمیمات اقتصادی و حتی مصوبات ضد بورسی وزارت اقتصاد با سازمان بورس بودیم. همین موضوع و منسجم بودن تیم اقتصادی مبنی بر حامی بودن می‌تواند چشم‌انداز مثبتی را برای بازارسرمایه ایجاد کند. در نهایت با حمایت دولت و نگاه ویژه به بازار سرمایه و پیگیری سازمان بورس به جهت حفظ منافع سهامداران در مصوبات دولت و تصمیمات اقتصادی امیدواریم این عقب‌ماندگی نسبت به بازارهای موازی در بورس تهران جبران شود.